BERTSOLARITZA

Bertsolaritza abestuz, errimatuz eta neurtuz egiten den berbaldi bat da. Ahozko euskal literaturaren adarretako bat da.

-Neurriz eta errimaz kantatzea hitza horra hor zer kirol mota den bertsolaritza.-                                   Xabier Amuriza

BERTSOLARI FAMATUAK

Jose Manuel Lujanbio Retegi "Txirrita" (Ereñotzu, Hernani, Gipuzkoa, 1860eko abuztuaren 14a - Altza, Donostia, Gipuzkoa, 1936kouztailaren 3a) bertsolaria izan zen. Bere ospeak Gipuzkoako mugak gainditu zituen, eta XX. mendearen lehenbiziko erdialdean Euskal Herri osoan famatu zen. Mingain zorrotz eta bizkorreko bertsolaritzat nabarmendu zen, eta haren ateraldi umoretsuak herriaren gogoan gorde dira. Gai sozialak lantzen diren bertsoetan garai hartako herri-klaseen pentsamolde eta sentimenen berri ematen da.

Joxe Miel Iztueta "Lazkao Txiki" (1926-1993). Basarri, Zepai, Mitxelena, Uztapide, Xalbador, Mattin eta beste hainbesterekin kantatu zuen. Mattinekin bikotea osatuz, bertsolari-saioei gatza eta piperra jartzen zien. Bertsolaritza zaharreko eskolakoa, umore onekoa eta bizia zen; halaber, sentimendu eta ateraldi handikoa. Hilondoan, Lazkao Txikiren irudiak beste dimentsio bat hartu du, komikoa askotan, bere pasadizo eta kontakizunak argitaratu direlarik. Txistea uste zenaren azpian kritika eta ironia aurkitu ahal izan dira. Hala erakutsi zuen heriotzako orduan ere, anestesiatu behar zutelarik sendagileek lo har araziko zutela esan ziotenean «eta nork ipiniko du esnagailua?» galdetu zien. Galdera horren barregarriak, ordea, bere heriotza iragarri zuen.

Xabier Cruz Amuriza Zarraonaindia, Xabier Amuriza izen-deiturez ezaguna (Etxano, Zornotza, 1941eko maiatzaren 3a)bertsolari, politikari eta idazle berritzailea izan da. Hainbat arlo lantzen dituzten liburuak eta zenbait disko argitaratu ditu. Kantarientzat ere letra eta bertso asko egin ditu. Euskaltzain urgazlea da. Miren Amuriza alabak ere bertsolaritzaren bidea hartu du.

Andoni Egaña (Zarautz, Gipuzkoa, 1961eko urriaren 2a -) bertsolaria eta euskal idazlea da.

Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusia irabazi du lau aldiz, holakorik lortzen lehen bertsolaria izanda: 1993, 1997, 2001 eta 2005ean.

Bertsolaritzak Euskal Herrian duen garrantzia ikaragarria izanik, gure ikasleek honen inguruko zerbait jakitea beharrezkoa dela pentsatzen dut. Izan ere, belaunaldiz belaunaldi bizirik dirauen ohitura bat da, eta ezin dugu galtzen utzi. Horretarako irakatsi behar dugu zer den bertsolaritza, nola egiten den bertso bat, zer izan behar den kontuan bertso bat osatzerakoan...

Horrela dinamika baikor eta erabilgarri bat izan daiteke bertsoa sortzearena lehen hezkuntzan musikako klaseetan.

Jarraian Miren Amuriza eta Maddalen Arzalluz bertsolari gazteen bertso bat uzten dizuet, ama guztiei zuzendutako, benetan polita!

Ez dut gogoan lehen muxua

lehendabiziko bularra

ez dut gogoan bizirauteko

bertatik edan beharra

nahiz eta ahaztu amak lehenengo

eginiko irribarra

ziur naiz hortik datorkidala

bertsotarako indarra.

Nere herriko neskatxa maite

kantatzen zidan gauetan

eta halaxe hasi ohi nintzen

egunero ametsetan

gaur gure amaren sehaska kantez

gogoratzen naiz plazetan

haren ahotsa ateratzen zait

kantuan nagoenetan

Nahiz ta gutxitan aipatu dudan

bertsotan bere izena

nahiz txapelketan bere lekua

den guztietan zailena

sarri esan dit nere fansetan

handiena bera dela

baina ez daki ni neu naizela

bera miresten duena

Haren ondoan bizi izan naiz

erregina bat bezela

ezin zitekeen hobeto bete

ama on baten papela

segundu batez pentsatuz gero

ni epailea naizela

euren buruan jarriko nuke

Euskal Herriko txapela

Etxe barruko lamia eta

inguruetako dama

bihar goizean urbildu zaite

goxo-goxo beragana

ta esaiozue orain artean

lotsaz gordetako dana

eskerrik asko guztiagatik

asko maite zaitut ama

Beraz, segi dezagun bertsolaritzaz gosatzen!